Bà Đỗ Hồng Phương, chuyên gia dinh dưỡng của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), đã phát biểu tại hội thảo ngày 24.11 tại Hà Nội. Cô đặc biệt nhấn mạnh tình trạng thừa cân, béo phì trẻ em tại Việt Nam đang gia tăng. Trong nhóm trẻ 5 – 19 tuổi, tỷ lệ thừa cân, béo phì đã tăng đáng kể, trong đó khu vực thành thị更是高达 26,8%. Còn nếu không có can thiệp kịp thời, đến năm 2030, gần 2 triệu trẻ em trong độ tuổi 5 – 19 tuổi sẽ bị thừa cân, béo phì.

Nguyên nhân gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì

Có nhiều nguyên nhân được chỉ ra, như sự tiêu thụ nhiều đồ uống có đường; tiêu thụ thấp các loại rau, củ và trái cây; thiếu vận động. Trẻ em từ 2 – 5 tuổi nếu thường xuyên uống nước ngọt thì nguy cơ béo phì tăng 43%. Béo phì ở trẻ em là một vấn đề toàn cầu, cần hành động khẩn cấp.Tỷ lệ trẻ em và vị thành niên thừa cân, béo phì đã tăng gấp đôi sau 10 năm và tăng gấp 3 ở khu vực đô thị, thành phố lớn. Nhìn vào biểu đồ dịch tễ học về béo phì ở trẻ em và vị thành niên, chúng ta gọi đây là đại dịch, cần giải quyết khẩn cấp.

Thuế đồ uống có đường 10% chưa đủ mạnh

Theo ông Nguyễn Huy Quang (Tổng hội Y học Việt Nam), nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), đồ uống có đường không chỉ là nguyên nhân gây thừa cân, béo phì mà còn gây ra nhiều bệnh khác. Xu hướng sử dụng đồ uống có đường ở Việt Nam đang tăng cao, vượt nhiều quốc gia như Thái Lan, Indonesia.Hiện nay trên thế giới có 104 quốc gia đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường trên phạm vi cả nước; 3 quốc gia đánh thuế tại một số bang, địa phương. ASEAN đã có 6 quốc gia đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Nhưng ông Quang cũng bày tỏ lăn tăn với mức đánh thuế 10%, vì có ý kiến rằng cần tăng thêm mới đảm bảo tăng giá sản phẩm và thay đổi hành vi. Và đánh thuế ở mức 10% thì tác động không nhiều.

Thuế tiêu thụ đặc biệt là biện pháp hiệu quả

Theo bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam tăng rất nhanh trong 15 năm qua. Tỷ lệ thừa cân, béo phì và tiểu đường tuýp 2 cũng đang tăng nhanh ở Việt Nam. Thuế tiêu thụ đặc biệt là biện pháp hiệu quả để làm giảm việc sử dụng nước ngọt.Việt Nam nên xem xét áp dụng lộ trình tăng thuế hàng năm để thuế đồ uống có đường ở mức 40% giá bán nhà sản xuất (tức là 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO) vào năm 2030 để bảo vệ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Đồng thời, Việt Nam nên tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường như dán nhãn mặt trước, cấm quảng cáo…

Bà Bùi Thị Quỳnh Thơ đề xuất

Bà Bùi Thị Quỳnh Thơ, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho rằng đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường ở mức 10% như dự thảo là chấp nhận được, đánh thuế để hạn chế được chừng nào hay chừng đó. Tuy nhiên, do các phân tích cho thấy đồ uống có đường không phải là nguyên nhân duy nhất gây thừa cân, béo phì, bà Thơ đề xuất cơ quan soạn thảo luật và Chính phủ cân nhắc thêm để đưa ra giải pháp tổng hòa hơn.Ví dụ, các loại thức ăn công nghiệp, đồ ăn nhanh… cũng là thực phẩm cần nghiên cứu để đánh thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao. Đánh thuế riêng đồ uống có đường thì chưa đủ để ngăn chặn tình trạng thừa cân, béo phì.